Het heilige der heiligen

... met kleine h'tjes (Voor de westfluten met kleine gaatjes)
ofte het toilet, het closet, de retirade, het water closet, de doos, de plee, de poepdoos, de kakdoos, het schijthuis, de bestekamer, het gemak, het privaat, het sekreet, de w., een zekere plaats, het kleinste kamertje, kamer honderd, het vertrek, de ruimte, de plaats, jules, en voor mijn nichtje het vertrekhuisje...
Ik lag vannacht plots te denken aan de kertesmerte, een oud westvlaams woord, wellicht een vervorming van kerfsmart, met andere woorden rode billetjes... Kan verdorie pijn doen, en 't staat dan helemaal rood en wat ontstoken. Meestal heb je dat bij dikkere medemensen, die zweten vlugger, ook in de bilspleet, en als het dan niet gedroogd wordt, dan is "helemaal gesprongen", het staat rood en doet schurend verschrikkelijke pijn.
Ik dacht er aan, omdat ik voor mijn geestesoog, plots de wc van Mee en pee (onze buren uit mijn kinderjaren) zag, met aan de ene kant een pak nette rechthoekig uitgescheurde stukken krantenpapier, dienstig als wc-papier, en netjes aan een koordje genaaid, aan de andere kant hing een stuk vet van een lang overleden varken. Ik herinner me niet meer welk stuk vet het precies was, van welk onderdeel van het varken, maar het was een lang stuk peesvormig, met vet overdekt stuk, met hier en daar zelfs knobbels vet er aan. Ik heb me als kind jaaaaren lang zitten afvragen wat het was, en waarvoor het diende, tot ik het ooit eens in een gesprek tussen grote mensen kon afluisteren... Dat was hét wapen tegen de kertesmerte, wellicht trok men dan dat vette stuk (in de zomer droop het wat) door de bilspleet, om het zo wat te smeren en soelaas te hebben van het verzachtende vet. Bovendien stond er bij mee ook altijd een verlakte kan met water, en er lag ook een vod. Ook pas later heb ik gesnapt dat dit ook een van de middelen was in de strijd tegen de pijn, en dienstig was om de poep netjes af te "wassen" na het zware werk, vooraleer het in te vetten... Met andere woorden, het was de voorloper van wat nu "het vochtige doekje" heet, en in plastic dozen verkocht wordt met een lachende baby er op...
Met andere woorden, ik drong binnen in het heilige der heiligen van de mens in al zijn kleinheid. De wc bij mee en pee was nog van het oude type. Het was een hokje die alleen via de binnenkoer te bereiken was, had nog een deur met het hartje er in, en bestond uit een gemetst muurtje met een plank er op, en in die plank een gat. Als je daar in keek, dan keek je recht in de beerput, en op warme dagen zag je de bleke smalle vliegen er over vliegen (strontvliegen noemden we die beestjes). Als je gedaan had, dan moest je naderhand het ronde houten deksel netjes over het gat leggen. Die plaats had altijd die typische geur van die oude wc's, je zou denken dat het er stonk, door die eronder liggende beerput, maar eigenlijk was dat niet zo, het had eerder een scherpe lucht, wat ammoniak-achtig en die lucht gaf je eerder een gevoel van reinheid dan van beer.

In het eerste huis waar we als jong gehuwd stel gingen wonen, was er ook nog zo'n wc. Als je 's nachts moest, dan liep je daverend van de kou het koertje over, ging rillend zitten, kneep het zo kort mogelijk af, en haastte je dan weer terug om je verkleumde lijf weer tussen de nog warme dekens te steken. Ik herinner me nog dat ik eens de diarree had, en 't was winter...sjonge wat heb ik die winter kou gehad !
Ook voor de partner was dat leuk, lig je rustig en warm in in je warme nestje, en dan komt daar ineens zo'n ijsklomp bij je gekropen... niet te doen.
Het wc, dat was iets dat toendertijd niet passend was om in huis te hebben, wellicht door het feit van de rechtstreekse inval in de beerkuip... en voor oude, sukkelachtige of zieke mensen was er altijd de pot, de nachtemmer of de nachtstoel. Wij hadden toendertijd ook zo'n nachtemmer op de kamer, en als het alleen om te wateren was, dan gingen we niet naar die koude wc buiten, maar gebruikten we die emmer. Zelfs als je het niet hoorde, dan rook je het gebruik er van, want er werd altijd wat water met javel in de emmer gezet, om te "ontsmetten".

Je was toch niet aan het eten hé ?

Nu hebben wij boven, en beneden een wc, verbruiken tientallen keren meer water dan toendertijd, en zitten warm en confortabel te zitten, en ik gebruik het zelfs om er rustig te bekomen van de pijn van het liggen. (Wellicht zou ik dat 's winters niet gedaan hebben op zo'n buiten-wc)
In Wannegem is er een cafeetje waar het wc aangeduid staat als 2c, netjes in een pijltje ingeschilderd. Het is duidelijk sjabloonwerk.
Onlangs kwam ik mijn lettersjablonen nog eens tegen, bij het zoeken naar iets anders... Het zijn nog erfstukken van mijn oudcollega van de textiel, Tor (van Hector) Van Wiele, die ze mij gaf toen hij op pensioen ging. Het zijn blikken stukjes, allemaal gelijkvormig, en met een inkeping in de zijkant die je moet toelaten alle letters op de zelfde hoogte te zetten, letters die uitgesneden zijn in het stukje blik. Ik heb die letters altijd leuk gevonden, omdat ze zo gek zijn. Ze moeten wel gek van vorm zijn, omdat je niet alle letters zo maar kunt uitsnijden uit een stukje blik. Neem nu de O, in de sjabloon is dit veeleer () met een kleine tussenruimte tussen de twee halve maantjes.
Ook de B en R en dergelijke hebben die gekke aanpassing aan het materiaal, en als je dan de teksten, geschreven met die letters leest, dan haper je soms aan een vorm die niet onmiddellijk duidelijk is. Ook nu nog zie soms die letters, met zwarte verf op grote kratten geschilderd...

Wij gebruikten die dingen nog al eens voor het maken van affiches voor in betogingen, of bij stakingen. Nu liggen ze hier in mijn bureau, hier rechts van mij, in het kastje, een souvenir te zijn aan Tor... De broer van Tor was een broeder van Liefde, en een echte kunstenaar. Hij maakte heel wat prachtige houtsneden, en ik kreeg ze allemaal van Tor, genummerde exemplaren en ondertekend met Broeder Vergiel... Ze hangen boven op "den allee", de overloop. (Ook al lopen wij er over, het loopt er niet over)

Hector had een strenge vrouw, zijn Margriet. ('t Was nodig ook!) en Tor mocht niet te veel roken en zeker niet te veel drinken... Tor bewaarde dan ook zijn toebak en zijn sigaren op zijn bureel, veilig voor het spiedend oog van Margriet. Als Tor een valling had (echt of ingebeeld) dan ging hij om "medicamenten", een goede fles jenever, en dan nam hij nu en dan en tussendoor een neutje. Ik zat in het bureel naast hem, en als ik Tor hoorde hoesten, dan wist ik hoe laat het was, en dan ging ik ook een druppelke nutten, kwestie van niet besmet te worden...
Na zo'n dag stond de eeuwige hoed van Tor veeleer in zijn nek dan nog op zijn hoofd...
Tor woonde in een huis van de Kleine Landeigendom, en in die tijd moesten die mensen nog verplicht kleinvee houden... Tor had geen dieren, en toen de inspecteur eens kwam kijken en vroeg "Meneer, hebde gij beesten?", dan nam Tor zijn Hoed af, krabde ostentatief tussen zijn dunne haren en zei "Jaoj 'ik, mor k 'n klappe der nie geiren van"... De inspecteur kwam haast niet bij van het lachen, en de controle is nooit verder geweest...

Tju toch, ik zit weeral in het verleden, maar ja, dat is ook zoveel groter dan het heden hé ?
En weet je, wij, doodgewone sloebers, wij hebben nooit grote avonturen beleefd, dus moeten wij wel terugvallen op al die kleine punten en puntjes, moeten wij wel terugdenken aan al die brave en minder brave menskes die we hebben ontmoet op onze gang door het leven... En dan staan we nu en dan stil, en blijven hangen aan zo' triviaal onbenullig groot avontuur...zoals het nutten van een verstolen druppelke jenever bij den Tor... en die vele kleine feitjes vormen samen de vulte van ons heerlijke rijke leven, want het schone zit niet in die grote dingen, neen, het zit veeleer in die kleine dagdagelijkse dingen, dat zijn als de kleine vergeetmenietjes tussen de grasdodden, klein maar heerlijk!
Weet je, mijn grootste wens voor u allen is dat je nooit grote avonturen moet beleven, en dat je er in tegendeel ontelbaar vele kleine plezante moogt hebben, dan zal ook jou leven schoon en gevuld zijn, rijk aan ervaringen, rijk aan mensen en dingen.

tot de volgende ?