Als ik een woord hoor zoals "verleden", dan doet die ee-klank in leden me denken aan een verleden deelwoord (daar heb je dat woord weer, in een iets andere betekenis !)...
Maar stel nu, dat het echt een verleden deelwoord is (was)? Van welk werkwoord zou dat dan afstammen, en dan kom ik bijna automatisch tot verlijden... Verlijden bestaat, en is het laten vastleggen in een akte, een testament, bij een notaris. Eenmaal je dat gedaan hebt, dan is het verleden, en hupsakee, we zijn er weer, weer in een iets andere betekenis, maar toch... Toch heeft het allemaal ergens een bijklank van voorbij, al gedaan.
Dus zit het er wellicht dik in, dat verleden inderdaad komt van verlijden, en dat dit woord ooit, vroeger, lang geleden, een meer actief bestaan heeft gekend. Je zou je zelfs kunnen indenken dat het nu, het huidig beleven onder verlijden valt, en eens het voorbij is, tot het verleden. Maar wellicht werd dit woord iets meer exclusief gebruikt, zoals bij het praten en handelen van de vorst. Je zou het misschien kunnen zetten bij het Koninklijke Meervoud, Wij, Koning der Belgen,...
Je zou kunnen stellen dat oorspronkelijk het woord verlijden niet alleen ging over het vastleggen van een akte, maar ook over de onderhandelingen die er toe hebben geleid. In die betekenis lijkt het mij een kleine stap naar ons huidige verleden in de zin van het voorbije.
Nu denk je misschien: "Wat interesseert me dat ,"... Dat is je goed recht, het moet je niet interesseren, maar toch is het interessant ! Hoe is het woord "loos" van zijn oorspronkelijke betekenis "slim, sluw", veranderd in stom, lomp ? Hoe is "onnozel" van zijn oorspronkelijke betekenis "onschuldig" veranderd in stom, dom ?
Ik ga niet zeggen dat ik daar wakker van lig, maar het interesseert me, gewoon omdat ik wil proberen de mens te begrijpen. En de ontwikkeling van de taal is daarbij van enorm belang.
De manier waarop de mens zo snel is geëvolueerd, is de taal. Zolang alle wijsheid verbaal (gesproken) moest doorgegeven worden, ging het met stapjes vooruit, eens men het geschrift had ontwikkeld, en de wijsheid veel beter en veel visueler kon bewaard worden, ging het veel sneller, en eens het schrift gemeengoed werd en het drukken er kwam, gingen we met reuzenschreden vooruit !
Maar, als we vaststellen dat woorden evolueren, veranderen van betekenis, dan wil dat ook zeggen dat oude geschriften niet zo maar kunnen gereproduceerd worden, maar dat ze in feit moeten vertaald worden naar de huidige betekenis van de woorden, of op zijn minst toegerust dienen te worden met verklaringen en voetnoten, om duidelijk te maken wat dit eigenlijk NU wil zeggen.
Er is meer ! Soms kun je zaken gewoonweg niet omzetten in hedendaags Nederlands ! Gewoon omdat het gaat over begrippen die hier - binnen ons taalgebied - niet bestaan. Ik kan me bv indenken dat men ergens in de amper gekende gebieden van het stroomgebied van de Amazone er mensen zijn, die een ding hebben ontwikkeld waarmee zij een bepaalde vrucht bewerken. Noch de vrucht, noch de bewerking, noch het ding waarmee zij dat doen, zijn bij ons gekend... Hoe kun je dat vertalen? Niet. Wij hebben er gewoon geen woorden voor.
Taal... een machtig, maar geen almachtig ding !
Ook een ding waar gevaren aan vast zitten... Religies hebben de neiging zich vast te pinnen op de tekst, op de woorden. Want die woorden achten ze heilig. Terwijl het in feite wellicht de betekenis was die heilig was... Ik gebruik hier bewust de verleden tijd, omdat die betekenis ook al kan veranderd zijn in de loop der tijden, of omdat het gaat over zeden en gewoonten die ons vreemd zijn.
Soms is het zelfs heel moeilijk om de echte betekenis toen, daar, te achterhalen en te vertalen naar nu, hier.
En hoe verder het in het verleden ligt, hoe vreemder die wereld ons lijkt.
Die wetenschap maakt ons - helaas - niet slimmer... Als wij hier wetten maken, dan gaan wij dat weer vastpinnen op woorden, punten en komma's, in plaats van op de betekenis, de bedoeling. Het gevolg is dat onze wetboeken ieder jaar dikker en dikker worden, door een steeds meer omslachtige uitleg, en steeds meer aanvullende wetten om de bedoeling sluitender en sluitender te maken, en net daardoor, door weer vast te hechten aan woorden, punten, komma's weer meer en meer interpretaties en discussies open zetten.
Gek, hoe zorgvuldig we zijn voor het vastleggen van wetenschap, en hoe we denken ook religie, levensleer, wetten, filosofie en dergelijke ook op die manier kunnen vastgelegd worden... Of is dat omdat we eigenlijk niet echt willen dat gedrag zuiver omschreven wordt ?
tot de volgende ?
1 opmerking:
Ook voor mij behoort woordanalyse tot mijn dagelijkse portie hersengymnastiek. Het achterhalen van de oosprong (de oer-sprong) werkt zeer verrijkend. Zo verklaarde ik mijn kinderen onlangs de betekenis van het woor 'energie'. Ze stonden enigszins verbaasd over mijn uitleg dat het eigenlijk een grieks woord is samengeseld door het prefix έν ('en' = binnenin) en het werkwoord έργείν ('ergein' = werken). Aldus, iets dat 'binnenin werkt'.
Daarbei was in de loop van de tijd de beginconsonant 'Ϝ' (spreek: W) weggevallen. Door die uitleg kreeg het nogal abstrakte woord een veel konkretere betekenis. Het is interessant op die manier vast te stellen dat het nederlands, hoewel tot de germaanse talengroep behorend, veel woorden heeft met een latijnse of griekse wortel.
Opmerkelijk is de poging van taalwetenschappers om woorden 'juist' te spellen (> latein: ius = wet).
Voornamelijk binnen de nederlandse en duitse taalgroepen. Latijnse en griekse spellingen zijn fonetisch. De franse en engelse spelling blijven nagenoeg constant. Een nieuwere spelling verandert toch niets aan de betekenis van een woord? En dan te bedenken dat sommige asiatische talen gewoonweg met één karakter verschillende begrippen kunnen vastleggen.
Een reactie posten