Als ik dat hoor, dan huiver ik eerst voor het verschrikkelijke, en de tweede reactie is er een van opluchting: in Amerika hebben heel wat staten nog steeds de doodstraf, ... stel je voor... je mag er niet op denken.
Wij hebben hier ook een systeem met volksjury, dus de kans bestaat dat jij of ik, vandaag of morgen, een uitnodiging ontvangen om te gaan zetelen in de jury bij een assisenzaak...
Daar moet je oordelen over schuld of onschuld en over de strafmaat...
Ik weet eerlijk niet of ik dat zou durven. Zou jij durven oordelen?
Ik niet, denk ik...
Ja, maar als ze zelf bekennen... Dan nog. We horen regelmatig dat er mensen zijn die uit een soort waanzin misdaden gaan bekennen, wie zegt er ons dat dit niet zo'n mens is? Of als de bewijzen sluitend en waterdicht zijn? Wanneer zijn ze dat? En laat ze nu nog héél overtuigend zijn, dan blijft nog het bepalen van de strafmaat.
Trouwens, ik geloof niet echt in het systeem van straffen... Ik las en hoorde reeds vele malen dat de gevangenis een hogeschool is in de wetenschap van de misdaad. Dat bandieten daar van elkaar de truken leren...
Maar wat rest ons dan?
Ik ben overtuigd dat we moeten gaan naar een systeem waarbij we de dader bewust maken van zijn schuld en van de gevolgen van zijn daden. Dat we ze moeten leren om normaal te fungeren binnen de maatschappij. Kortom, dat we ze moeten "genezen", aanpassen aan het leven in een maatschappij, ook al is dit misschien niet het juiste woord, je begrijpt wat ik wil zeggen.
Misdaden zijn immers een onaangepastheid aan het systeem van de samenleving. Als je helemaal alleen leeft op een verder onbewoond eiland, dan kun je alleen misdaden gaan plegen tegenover jezelf. (Ik hoor de groene jongens "tegen de natuur" roepen, maar uiteindelijk, als hij er alleen is, zijn de misdaden tegen de natuur ook tegen zichzelf, op lange of minder lange termijn.)
Binnen een religieus denken kun je ook zondigen tegenover de Godheid als je helemaal alleen leeft, maar als je de religie er buiten laat, dan kun je alleen tegenover jezelf zondigen, kwaad doen.
Met andere woorden, misdaad hangt samen met maatschappij.
Met hoe meer individuen je samen gaat leven, hoe beter je die samenleving moet gaan organiseren.
Die organisatie bestaat uit wetten.
Misdaden zijn het overschrijden, negeren, verwaarlozen, ontkennen van die wetten.
Op die manier lijkt het dan ook logisch dat het de maatschappij is, die oordeelt en veroordeelt over de misdaad. Immers, de misdaad is gericht tegen de maatschappelijke ordening.
De moeilijkheid is de binding tussen wetten en straffen.
Als we hierover, in het veld, met enkele mensen gaan voetballen, dan overtreden wij het eigendomsrecht, en moeten wij eerst zorgen voor een toelating van de eigenaar. Als we die toelating niet hebben, dan overtreden we de wet. Maar niemand zal zwaar tillen aan het lopen op een braakliggend stuk grond. Als we echter de bal tegen een passerend voertuig trappen, de bestuurder schrikt hevig, maakt een schrikbeweging die resulteert in het doodrijden van een kind, dan blijkt die lichte overtreding plots veel erger !
Uiteindelijk, als je de overtreding los gaat bezien van de gevolgen, dan zou je geneigd zijn hooguit een reprimande te geven. Als je het dode kind er bij gaat nemen, hoe kun je dan dezelfde overtreding plots zwaarder laten doorwegen?
Helemaal logisch is dit niet. En het leggen van verantwoordelijkheid bij de bestuurder van de wagen lijkt ook niet helemaal rechtvaardig.
Toch is het geen toeval, is het allemaal te danken aan daden van mensen. En die daden resulteerden in iets wat maatschappelijk niet aanvaardbaar is.
Ik wil maar duidelijk maken dat het niet zo eenvoudig is om straf en schuld zo maar aan elkaar te gaan binden. Daar hoort afweging bij, en die afweging schuift men door aan een afvaardiging van de maatschappij: de jury...
Maar stel nu eens, dat een van die voetballende mensen, een hekel heeft aan die automobilist, en heel bewust de bal trapt naar de passerende auto... ????
En hoe weet je dat? Hoe kun je dat eventueel aantonen en nog belangrijker, hoe kun je dat beoordelen????
Ik weet het niet... En dat is voor mij de reden waarom ik wellicht niet zou durven oordelen en veroordelen, zeker niet als het gaat over gevangenisstraffen, laat staan de doodstraf. Het is veel makkelijker als het gaat over administratieve boetes, geldstraffen, en dergelijke. Dat zijn dingen die voorbij gaan, die geen of weinig invloed hebben op het bestaan als mens. (Al zijn er oo daar wellicht mensen die in verbittering vervallen en door de verbittering de straf als zeer erg en zeer langdurig aanvoelen.)
Maar iemand isoleren uit de maatschappij, of iemand veroordelen tot de doodstraf, dat zijn naar mijn gevoelen straffen die niet voorbijgaan. Men maakt ze ook bewust zo, ze staan in je leven gegrift, ze hebben invloed op heel je bestaan, ook na de straf uitgezeten te hebben.
Het betalen van een boete is in vergelijking daarmee, zo voorbij, en het wrangste is wellicht het feit dat ze u "pakten" en die anderen niet...
Nee, makkelijk is het niet.
Noch het "ordenen" van de maatschappij door wetten, noch het systeem van bestraffen bij niet naleven van de wetten.
Ik voel me helemaal niet geroepen. Ik was 25 jaar rechter in de Arbeidsrechtbank, en heb me heel dikwijls ongelukkig gevoeld bij het vaststellen van de discrepantie tussen wetteksten en de werkelijke wereld... Maar dat is nog een ander ding...
tot de volgende ?
1 opmerking:
Er zou onderscheid moeten gemaakt worden tussen sanctie en straf. Sancties moeten de natuurlijke/logische gevolgen zijn van een misdaad om herhaling te voorkomen. Dat moet niet direct een geldboete of een gevangenisstraf zijn. Het kan ook een regelmatig bezoek bij een psycholoog zijn. De sanctie kan effectief dan wel voorwaardelijk opgelegd worden. Wanneer een 'misdadiger' zijn wangedrag inziet en een rechter daarvan overtuigd is dat er geen gevaar meer bestaat voor herhaling heeft een sanctie verder geen zin meer.
Straf daarentegen is een soort vergelding, de prijs die je betaalt voor je misdaad. Wanneer een misdadiger zich die prijs kan veroorloven zal ze herhalingen niet voorkomen. Na een deftige parkeerboete zal een minder begoede mens wel beter oppassen, op een maffiaboss zal een gevangenisstraf geen enkele invloed hebben.
Strafrecht is achterhaald en moet opnieuw overdacht worden. 'Oog om oog' heeft nog nooit gefunctioneerd.
Een reactie posten