gesprek

Gisteren, heel alleen in die ziekenhuiskamer, hebben we gebabbeld over haar begrafenis en alles wat er aan vasthangt...
Je kunt je dit haast niet voorstellen.
Het lijkt Kafkaiaans.

Het is niet makkelijk.
Het is de rechtstreekste confrontatie met de dood tot op heden.

Maar ik wil haar wil doen.
Soms had ik al, soms van héél lang geleden een idee van wat zij wou, maar klopte dit nog wel ? Is de mening niet veranderd ?

Wonderlijk goed liep dat gesprek. Heel kalm en rustig.
En er waren verrassingen bij voor mij !
Voor haar was het ondermeer heel belangrijk dat ik haar trouwring zou dragen, dat ik de as van Koen zou dragen... (Zij draagt nu een klein juweel met wat as van Koen om haar hals, en dat moet ik nu verderzetten. Dit stond al op mijn vragenlijstje... ook dat ik een juweel met haar as zou laten maken)

Ik moet het nu, voor mezelf, allemaal eens op een rijtje zetten.
En dan ben je verwonderd dat je 's nachts niet goed slaapt.

Anny sluit steeds meer de ogen. (Ik slaap niet, ik doe gewoon wat mijn ogen toe!) Het kan natuurlijk ook aan de programma's op TV liggen... Wat interesseert ons de koers in zo'n situatie.
Is er geen zender die wat oude cowboy-films wil geven? Daar houdt ze van.

Weet je, je zit aan alles te denken, vooral aan al die jaren dat we samen mochten zijn. (En laat ons dankbaar wezen, we kregen er veel meer dan ons moeder...)
We denken aan alles en nog wat.
Aan onze trektochten met de rugzak, die hoogtepunten blijven in onze herinneringen.
We kunnen het niet meer, te voet gaan is een van de dingen waarin we heel beperkt zijn, ook zonder de huidige situatie, en misschien is dat één van de redenen dat ze zo op eenzame hoogte staan in onze goede herinneringen.

Maar ook de vele erge tegenslagen en verdriet die we moesten incasseren in ons leven. Het liep echt niet over rozen... Maar toch tilden we onszelf weer uit de diepten van verdriet, om weer er bovenop te komen, en gelukkig te zijn.
Sommigen geloven dit misschien niet, maar goddank dat we dit telkens en telkens weer konden.

Oh, het verdriet is niet weg...
Maar het wordt naar de achtergrond gedrukt en we leven in het heden, in het nu, in de tevredenheid.

Zelfs nu schuif ik bewust het leed zoveel mogelijk naar de achtergrond. Het is geen ontkennen, het is een greep naar houvast.
Het lukt !
... niet altijd, niet voortdurend...
maar we moeten er door, doorgaan, zich aanpassen en doorgaan

djudedju

exit

Reeds maandag meldde de verpleegster dat Anny zo moe was, en dat haar kleur slechter was... Dinsdag leek het weer iets beter, maar gisteren was het duidelijk weer minder, en stelde ik vast dat ze regelmatig in slaap viel. (" ik slaap niet, ik doe justekes mijn ogen ne keer toe...")

Ik vrees dat de leukemie aan het terugkomen is...

Ik hoop dat ik verkeerd ben, dat ze gewoon wat moe is, ook bij ons is de ene dag de andere niet... Maar in zo'n geval ben je meteen ongerust.

Ze sturen geen patiënt naar een palliatieve afdeling als ze verwachten dat het nog maanden zal duren.

Ik moet me dat voor ogen houden, ook als ze een goede dag heeft.

Een van de weinige voordelen van zo'n proces, is dat je samen alles kunt bespreken en regelen.
Maar ook dat is niet makkelijk.
Dat is wellicht nooit een comfortabel onderwerp, maar als het zich werkelijk aandient, nog veel minder.
Weet jij van je partner hoe ze wil begraven worden, met welke soort van dienst, begraven, cremeren.. Wie er moeten en niet mogen uitgenodigd worden, wat er moet gezegd worden...

Ik weet zeker dat ik zaken - haast bewust - zal vergeten, omdat ik het ook niet aankan.

Maar we proberen de dagen zo aangenaam mogelijk te laten verlopen, met zoveel mogelijk comfort. Niet dat dit de pijn wegneemt, maar het maakt het misschien iets dragelijker.

Vannacht weer haast niet geslapen.

Het zijn geen makkelijke dagen, en het is voor mij, veel makkelijker om er over te schrijven dan het te doen, het te verwerken, er over te babbelen.
Soms heb je het gevoel dat je keel dicht gewrongen wordt.
Soms hoor ik het zelf aan mijn stemgeluid
Soms... bijna altijd...

Maar toch ben ik dankbaar dat ik afscheid kan nemen. Ik begrijp zo goed de mensen die het kwaad hebben met een plots verlies, van onze Koen hebben wij ook geen afscheid kunnen nemen, op het moment dat ze ons verwittigden van het levensgevaar, was hij al niet meer bij bewustzijn.

Ik wou dat ik niet kon vergelijken.

djudedju

Bezoek 2

Gisteren was het veel kalmer dan zaterdag. We kregen alleen een bezoekje van de buren. Het doet deugd dat buurtschap verder gaat dan naast elkaar wonen !

Gisteren was ik moe... De nacht voordien haast niet geslapen, wellicht door het steeds denken en prakkiseren op wat we allemaal meemaken...

Vannacht gelukkig wat meer en wat vaster geslapen. Misschien ook door het feit dat het iets minder warm was ?

Waarom gebeurt zoiets in een mensenleven?
Dat is één van de grootste en moeilijkste zaken in iedere religie... God is Goed, God is almachtig, en toch is er kwaad, zijn er ziektes en is er de dood... Meestal lossen ze dat op door een verpersoonlijking van het kwaad, bij ons "de duivel"... Op een of andere manier heeft die duivel ook een heel deel van de macht, zonder de almacht aan te tasten... Beetje gek als je het mij vraagt.

Ik geloof in een schepper, maar niet in de zin van bijbel, koran of welke religie dan ook. Maar er zal wel iets zijn die de aanzet gaf tot de big bang, die die wondere orde in de dingen bracht, die de samenhang der dingen veroorzaakt... Maar niet in een god die zich met ieder levend ding afzonderlijk bezig houdt, die geen mus uit de hemel laat vallen... Misschien zelfs niet een god die nu nog steeds bezig is met de ordening der dingen en de schepping van nieuwe werelden...
Misschien heeft Nietzsche gelijk, en is wat wij als God zien, er niet meer, of misschien wel maar op een heel andere manier dan wij kunnen bevroeden.
Ik weet het niet.

Ik ben jaloers van die mensen die een troost vinden in hun geloof... Zij hebben iets wat ik niet heb.

Zij ontwijken een deel van de pijn door het af te schuiven op God (of de duivel ?)...

Jammer dat ik zo oud ben, of ik zou theologie gaan studeren, in de hoop die troost te vinden (Ik denk dat iedereen die theologie studeert ergens zekerheid, geloof zoekt in een  eindeloze queeste...).

Theologie lijkt me ergens een tegenstelling met het geloven... Als je gelooft in de almacht, het al-zijn, dan is god de facto niet te bestuderen, niet te "vatten" in een begrip - een begrijpen.

Ik heb Bijbel(s) en Koran gelezen, het boek Mormon en nog heel wat ander godsdiensten zo goed als me mogelijk was proberen te begrijpen, de heilige boeken te lezen, in al de bronnen die ik vond in het wereld-wijde-web... Ze spreken me stuk voor stuk aan, als mooie boeken, als literatuur, als vruchten van heerlijke verbeelding.

Kortom, ik heb niets tegen de godsdiensten en hun belijders, ik heb héél véél tegen de godsdiensten en hun leiders, de heersers die het geloof orkestreren, die macht creëren vanuit een geloof, die mensen ophitsen tot haat en onbegrip jegens de "anderen"...

Ik ben groot gebracht in een katholiek nest, heb dit geloof met de paplepel binnen gekregen, heb meegemaakt hoe de kerk steeds weer probeert zich aan te passen aan de steeds vrijere geesten... Ik stel het Westerse onbegrip vast tegen de moslims, voor een groot gedeelte omdat zij geen of veel minder soepelheid aan de dag leggen tegenover de oeroude teksten, die wellicht iets heel anders betekenden in de context van toen, dan in de context van het nu... Maar ik heb mijn ouders horen vertellen, zien reageren tegenover het plots lossen van de teugels die hun leven overheersten, bepaalden...

Is het nu beter ? Ik weet het niet, maar we kunnen in ieder geval leven zonder te strakke religieuze teugels... Maar ik denk dat men de mens toch nog steeds wil mennen, bedwingen, richten... Of zie, voel jij niet hoe we steeds meer en meer wetten en wetjes krijgen, steeds weer zaken moeten inleveren, gedwongen worden in een richting die steeds verder weg gaat van de vrijheid waar we stilaan naar op weg leken...

(en zo zitten we weer bij de politiek... djudedju)

Bezoek

Gisteren was er weer veel bezoek voor Anny.
Ze vond het heerlijk !
Zelfs haar avondeten werd wat uitgesteld voor het bezoek.
Dit keer waren het vooral mensen die van ver kwamen, uit het Kortrijkse, uit Aartrijke, Zedelgem...
Dichte familie, en verre familie.
"Hoe gaat het met...?" "Hoor je nog iets van...?"
En vooral "Hoe gaat het met je ?"  "Voel je je niet angstig, Kun je slapen?"

Toen ik als laatste buitenging, kwamen ze meteen met haar avondeten, en ik zag dat ze moe en gelukkig was...
Een kusje en naar huis.

Vlug nog eens naar De Delhaize in Schorisse, want ik dacht dat ik niets meer had om te eten. Dicht ! Djud... Plots kwam daar een kleine jongen op de deur kloppen, en dat bleek de zoon te zijn van de winkelier... "Mag ik nog binnen ?" "Als 't voor een kleinigheid is???" Zo jong, en al commercant !

Vlug nog iets bijeen gepakt, en ook de bediende aan de kassa bedankt voor het geduld, en thuis stelde ik vast dat Veerle ook al voor eten had gezorgd. Nu ja, dat eet ik dan vandaag.

De kamer van Anny ziet er nu heel wat vrolijker uit ! Een kindertekening aan de muur, en een heleboel bloeiende planten aan het raam ! Héél speciaal de mooie orchidee die de naam kreeg van haar broer Alberik... Zijn zoon, de kweker, was immers bij het bezoek en wist dat hij ons zeker pezier deed met deze prachtige orchidee !

Zo lang ze zo goed blijft, zal ieder bezoek heerlijk zijn voor haar, komt de vermaledijde leukemie terug, dan zal het wellicht anders zijn, want dan is ze doodmoe van die ziekte alleen al... Toch zal bezoek haar zelfs dan wel nog deugd doen... Ze houdt van mensen !

Bedankt allen, die haar reeds bezochten en ook dank aan hen die nog zullen langskomen... In de kliniek zijn de dagen altijd langer, en iedere onderbreking is deugddoend !

Dank jullie wel !

Bezoek

Nu Anny in Ronse in de palliatieve ligt, is de bereikbaarheid veel beter, en ook het verdwijnen van die maatregelen van iedere keer ontsmetten, mondmasker dragen  bij tot wat meer bezoek.
Heerlijk is dat voor haar.
Al heb je soms de indruk dat het wat vermoeiend is.
(Soms zijn er helemaal geen bezoekers, en soms zes, zeven op hetzelfde ogenblik.)
Dat ligt ook een beetje aan de maatschappij waarin we leven.
Zelfs als gepensioneerde blijven we beïnvloed door de klok.
Oppas van de kleinkinderen, eten voor die of die, programma op TV... Allemaal dingen die ons binden aan de klok.

Ik vind dit niet logisch... We zouden ons veel meer moeten kunnen losmaken van al die verplichtingen. Maar ja, heel onze wereld wordt bepaald door zaken die gebonden zijn aan de klok? De mensen die zelf hun werktijd kunnen bepalen zijn zeldzamer dan witte merels.

Droom jij ook soms van een wereld waar de enige dwang om iets te doen tegen je zin, bepaald wordt door je maag? Waar je kunt opstaan omdat je honger hebt, en je dus tot aan de boom met bananen moet stappen. (Sinds het scheppingsverhaal durf ik geen appels meer te plukken)

Toen we, al heel wat jaartjes terug, op het eiland Madeira waren, zag ik een wereld waar dit mogelijk leek. De inwoners werkten er aan een heel ander ritme dan bij ons, en als je wat weg waart van de huizen, dan zag je overal eetbare dingen groeien... tussen prachtige bloemen... Natuurlijk mocht ik niet zomaar een banaan af trekken, want die banaan was eigendom van een of andere boer, maar je zag dat het mogelijk zou zijn om te leven van de "vruchten des velds"...

Dat is zo'n beetje mijn idee van het paradijs...
Niet dat ik hele dagen zou zitten niksen, maar als ik lust had om te schilderen, dan kan ik schilderen, heb ik lust om een boek te lezen, dan heb ik daar een onuitputtelijke bibliotheek, heb ik lust om... nu ja, noem maar op, het kan, het is er...

Er moeten geen hele kiekens in mijn mond vliegen, ik heb liever dat het komt in hapklare beetjes, maar voor de rest... heerlijk paradijs.

Maar ik droom dus meer van doen wat ik wil, wanneer ik het wil, dan wel van la dolce farniente..

Ik zie Anny heel de dag in bed zitten, en hoor dat dat uurtje dat men haar in de zetel zet, een heerlijke onderbreking is van de dag. Zie je, dat bewijst dat het nietsdoen, helemaal niet zo zalig is. Doen waar we goesting in hebben, dat is het nec plus ultra... En heb je dan eens lust om te niksen, dan moet dat kunnen op de plaats die je zelf wilt, op de wijze die je zelf wilt...

Paradijs...
Het kan best zijn dat jij een heel ander beeld hebt van het paradijs... Misschien nog het paradijs van de nonnetjes in de lagere school, met rijstpap en gouden lepeltjes ... Of misschien veel geld, of sjieke kleren...
Zou ik dan mijn paradijs kunnen delen met dat van u ?
Want als dat niet kan, dan lijkt het paradijs plots iets minder leuk hé ?
Dan wordt het maar een eenzame bedoening, en eenzaamheid valt niet te koppelen aan paradijs...

Waarom zit ik nu te denken aan het paradijs?
Omdat ik denk aan doodgaan, aan het verliezen van mijn Anny...
Omdat ik hoop dat de dood niet het einde is van alles
Omdat ik hoop dat ze ergens blijft, in wat voor vorm, wat voor zijn, wat voor wereld dan ook.
Omdat ik niet echt afscheid kan en wil nemen...
Omdat ik geen keus heb

djudedju

Heb jij ook al eens vol verbazing gekeken naar de gelijkenis tussen een atoom, en een zonnestelsel ? Heb je jezelf dan ook al eens afgevraagd of er ergens een smid is die wat zonnestelsels samenveegt, gloeiend maakt en smeedt tot een hekken voor zijn tuin? Of maken wij al deel uit van een immens groot hekken?

Ik ben gek.

tot de volgende ?

Wat nu ?

Echt, ik weet niet meer wat ik moet of mag denken...
Ik zie ze dagelijks beter worden.
De chemo werkt nog steeds zijn positief gedeelte, terwijl de negatieve werking er van stilaan wegebt.
Ik weet dat de specialist ons zei dat de leukemie terug komt... "Hij zit er nog steeds, ook al zien we hem nu niet..., hij komt terug, en dan kunnen we niets meer doen..."

Maar toch blijf je hopen, vooral door dat "beter" worden.

Anderzijds betrap ik mezelf dat ik eigenlijk al bezig ben met "afscheid" nemen. Dit klinkt gek, maar toch... Het zijn allemaal van die kleine zaken, in de zin van: "hoe zou ik dat het best doen, hoe zou ik dat voortdoen, hoe deed Anny dat..." (In de verleden tijd ! djutoch !)

Het is geen echt afscheid nemen, ik voel het eerder als een voorbereiding op de komende nieuwe situatie... en toch blijf je ook hopen dat zij net dat medische mirakel is..

Het is gek.

De palliatieve is een mooie instelling, en er zouden er wellicht veel meer moeten bestaan ! Maar wellicht is dit ook een dure instelling, en wordt de kostprijs bepalend ?

Gek dat we in een wereld leven waar geld alles bepaald. Ik heb het nog geschreven, we zijn als mens op een gegeven ogenblik in onze geschiedenis een richting ingeslagen die de natuur en het natuurlijke bestaan heeft verlaten. Als we kijken naar de andere dieren (wij zijn immers ook zoogdieren!), dan stellen we vast dat de meeste dieren leven van dag tot dag. Hebben ze eten, hebben ze een rustplaats, wat veiligheid, dan zijn ze perfect gelukkig.

Wellicht is één van de redenen van onze manier van leven, het feit dat we ons natuurlijke omgeving hebben verlaten. We weken uit naar regio waar je niet het ganse jaar voeding kunt rapen... Gebieden waar seizoenen bestaan die koud zijn, waar geen planten meer ter beschikking zijn gedurende maanden, waar heel wat van de andere dieren gewoon wegtrekken en de zon volgen...

Dat heeft als gevolg gehad, dat we niet alleen meer leefden van jacht en vind-producten, maar dat we begonnen met kweken van voorraden, met een eerste aanvang van landbouw. Dit betekende dat we de gekweekte producten ook gingen verdedigen. Het begrip eigendom was geboren. Ook het begrip waarde, en de jager ging vlees en pelsen ruilen voor graan... De handel was geboren... En dus ook het begrip van "het hebben van voorraad, van dingen van waarde, waarmee je eten kon kopen"... Maar meteen ook een eerste vorm van ondergeschiktheid.

We leven sindsdien in een gestructureerde maatschappij, waarin we een afgebakende plaats hebben.

Is dit goed ? Wellicht is het goed in de zin dat het mede leidde tot de ontwikkeling van ons verstand, van het onderscheid met de andere diersoorten, maar het leidde ook tot na-ijver en oorlogen en onderdrukking. Hoe beschaafd we ons ook noemen, je moet maar gaan kijken naar de landen waar we onze agressie botvieren, waar we andere mensen laten sterven van de honger of door de wapens, waar wapenhandel het voornaamste deel van de handel is...

Wellicht is dat ook allemaal mede de oorzaak dat we de dood niet meer zo makkelijk aanvaarden als een deel van het leven. Wat dan wellicht weer mede een aanleiding was tot de religies...

Gek dat we in deze omstandigheden alles een plaats proberen te geven.
Ook dat is wellicht een voorbereiding op het komende afscheid.
Ik hoop dat we nog een hele tijd een zo goed mogelijke tijd samen kunnen hebben...

djudedjudedju...

Eerlijk ? Heerlijk...

Gisteren zat ik om 13.30' uur al op de kamer te wachten... Ze zou eens wat vroeger moeten zijn, en ik was er nog niet...
Natuurlijk kwam ze dan pas omstreeks 15 uur toe.
Nu, dat gaf me de gelegenheid om haar kleren op zijn plaats te leggen, en kennis te maken met de verpleegsters, en met het instituut "Palliatieve zorg"...
Er was ook nog een kleinigheid aan administratie te doen, en dan wachten... wachten...

Er is steeds koffie en water (plat en bruis) van Roman te krijgen. (Zo is Mater wat dichterbij...)
Dus heb ik een paar kopjes koffie genut, wat TV gekeken (Heel goed en modern HD-scherm), wat zitten sudoku-en... en daar kwamen ze met de brancard binnen.

Op het eerste ogenblik keek Anny wat gedesoriënteerd, maar dan zag ze me en glimlachte. De ambulanciers hielpen haar in bed, de verpleegsters kwamen haar goed leggen, en vroegen of ze water of koffie moest hebben. Ze gingen een kopje koffie halen, met zakjes suiker, zoetstof, melkpoeder... en twee speculoosjes... Anny at de koekjes op ! Dat was een nieuwe stap in het genezen van haar mond !
Nadien at ze ook nog een ijsje (chocoladesmaak)...

Het is een behoorlijk ruime kamer, met alle voorzieningen, en ze kan eventueel in een rolstoel, ook eens in "het salon" gaan zitten...
Er heerst een soort huiselijke sfeer, waarvan je plots vaststelt hoezeer je dat hebt gemist in het hospitaal ... Niet dat daar iets tekort was, maar huiselijk kun je dat echt niet noemen. (Hoezeer de verpleegster en de specialist ook voor Anny zorgden, en haar hielpen.

Anny vertelde dat alle aanwezige verpleegsters kwamen afscheid nemen van haar, evenals de dokter. Toch tof ! De verzorging was er picobello !

Vandaag gaat ze wellicht al wat gesetteld zijn, en zal ik zien of we de juiste keuze hebben gemaakt, ook al twijfel ik daar eigenlijk niet aan.

Hopelijk wordt het niet te warm op de kamers, want het is hoogzomer en héét !

Tot de volgende ?